Gözlemevi'nin haber, analiz vb. içerikleri (fotoğraf, yazı, video) herkes tarafından kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir, içeriklerin tamamı bütünüyle birlikte kullanılamaz. Kanuna aykırı ve izinsiz olarak kopyalanamaz, başka yerde yayınlanamaz.
Gözlemevi İnternet ve Toplum Araştırmaları Merkezi
Facebook Türkiye'yi dolandırıyor:
BOTAŞ Taklitli, Mikro Hedefleme, Yapay Zeka ve Oltalama yöntemlerini eş zamanlı kullanan dolandırıcılık faaliyetleri tespit ettik.
Facebook’ta Selçuk Bayraktar, BOTAŞ, gazeteler ve kamu kurumlarını taklit eden dolandırıcılık faaliyetleri sürdürülüyor. Daha önce de gündem olan dolandırıcılık faaliyetinin en az 24 Facebook hesabı üzerinden yürütüldüğünü, reklam kampanyalarına Türkiye'den en az 2 milyon kullanıcının maruz kaldığını ve Facebook’un 100.000 TL’den fazla para kazandığını tespit ettik.
Dolandırıcılar, mikro hedefleme, oltalama ve yapay zeka teknolojilerini eş zamanlı kullanılıyor. Bu dolandırıcılık faaliyetleri, en az 5 aydır devam ediyor. Vatandaşları BOTAŞ adıyla para talep eden şahıslara güvenmemeleri konusunda uyarıyoruz.
Dolandırıcılık Nasıl İşliyor?
Facebook üzerinden Türkiye’deki kullanıcılara reklam kampanyaları düzenleyen dolandırıcılar, yalan vaatlerde bulunarak kullanıcılardan hesaplarına para yatırmalarını istiyor. Sıklıkla eski Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ve Selçuk Bayraktar gibi kamusal, devletle ilişkili figürlerin fotoğraflarını kullanan dolandırıcılar, sanki bu kişiler kampanyaları destekliyormuş gibi bir izlenim yaratıyor. BOTAŞ hisselerinin Türk vatandaşlarına sunulacağı iddia edilirken şirket gelirlerinden yararlanabilecekleri şeklinde yanıltıcı mesajlar iletiliyor.
Reklamı bu linkten inceleyebilirsiniz.
Gösterim: 600 - 700 bin kişi
Harcanan Tutar: €1 B - €1,5 B (EUR)
Reklamı bu linkten inceleyebilirsiniz.
Gösterim: 7 - 8 bin kişi
Harcanan Tutar: EGP800 - EGP899 (EGP)
Selçuk Bayraktar hedefte: Sahte tweet’ler ve sahte röportajlar
Dolandırıcılar güven uyandırmak için Berat Albayrak, Kaan Yıldırım gibi kişilerin foroğraflarını kullanıyor. Ancak en çok BAYKAR Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Bayraktar'ın görselleriyle sahte içerik üretiliyor. Selçuk Bayraktar adına düzenlenmiş sahte Tweet’ler, röportajlar ve kampanyalar üretiliyor. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (DMM) de, daha önce Selçuk Bayraktar'ın fotoğrafıyla paylaşılan 'yatırım' ilanı hakkında açıklama yaparak, vatandaşları dolandırıcılık konusunda uyarmıştı.
Videolar yapay zeka ile oluşturuluyor, mikro hedefleme ile iletiliyor
Dolandırıcılar, yatırıma katıldığını iddia eden bireylerin sahte beyanlarını oluşturup bunları yapay zeka ile seslendiriyorlar. Videolarda kullanılan gerçekçi görüntülere eklenen seslerin, videodaki kişinin konuşmasıyla uyuşmaması, videonun sahte olduğunu ortaya koyuyor.
Dolandırıcıların hedef kitleye ulaşmak için ise mikro hedefleme yöntemini kullanıyor. Facebook’ta reklam veren dolandırıcıların reklamı, en çok tıklama ihtimali olan kişilere, yani dolandırıcılığa karşı en savunmasız kişilere iletiliyor. Facebook’ta reklam veren kişiler, sadece belirli demografik özelliklere sahip kişileri hedefleyebiliyor. Dolandırıcılar bazı reklamlar için sadece erkekleri hedeflemeyi tercih etmiş.
Facebook dolandırıcılardan en az 100.000 TL kazandı, ancak asıl rakam bunun çok üzerinde
Facebook, geniş bir reklam kütüphanesine sahip. Bu kütüphane, kullanıcılara ve analistlere, site üzerinde yayınlanan reklamların bir bölümü hakkında bilgi sağlıyor. Ancak, bu reklamlar arasında sadece siyasi olarak işaretlenenlerin gelir bilgilerine ulaşmak mümkün. Diğer kategorilerdeki reklamların gelir miktarları gizli tutuluyor.
BOTAŞ Dolandırıcılık reklamlarından bazıları, Facebook tarafından siyasi reklam olarak işaretlenmiş. Sadece bu reklamlar için Facebook’ta ne kadar para harcandığını ve aç kişiye ulaşıldığını görebiliyoruz. Bu sınırlı veriye göre Facebook bu siyasi reklamlardan en az 100.000 TL gelir elde ediyor. Ancak gerçek kazancının bu sayının çok üstünde olduğunu tahmin ediyoruz.
Facebook, nitelikli dolandırıcılık faaliyetinden en az 5 aydır para kazanıyor.
Facebook’un reklam kütüphanesi tarandığında, Mart 2023’e dayanan dolandırıcılık faaliyetlerine rastlamak mümkün.
Siz de reklam kütüphanesini ziyaret ederek Facebook’un dolandırıcılardan nasıl para kazandığını görün! Facebook Reklam Kütüphanesi’ndeki reklamlardan BOTAŞ kelimesini içerenleri filtreledik. Bu linkten görebilirsiniz!
Ukrayna, Vietnam ve Pakistan’dan Türkiye dolandırılıyor
Dolandırıcıların kullandığı Facebook sayfaları, Ukrayna, Pakistan ve Vietnam’dan yönetiliyor. Reklamlar ve sahte web siteleri incelendiğinde kullanılan Türkçe’nin bozuk olduğu dikkat çekiyor. İçeriklerin Türkçe bilmeyen kişiler tarafından oluşturulmuş olma ihtimali yüksek. Bu hesaplar, Facebook’a ödeme yaparken, Meksika pesosu, Bolivya Boliianosu, Endonezya Rupisi gibi farklı para birimlerini kullanıyorlar. Reklam vermek için yapılan harcamalarda Kolombiya, Meksika, Peru, Tayvan, Filipinler, Endonezya ve Bolivya ülkelerine ait para birimleri ile yapılması, uluslararası başka aktörlerin de işin içinde olabileceğini gösteriyor.
Dolandırıcılar farklı ülkelerin sistemlerini kullanıyor
Ukrayna’dan 7, Pakistan’dan 1, Vietnam’dan 1 yöneticisi bulunan اخبار الوادي الجديد isimli Facebook hesabının kendisi Arapça, ancak Facebook ödemesi Meksika pesosuyla gerçekleşiyor.
CNN ve Milliyet de taklit ediliyor
Dolandırıcılar, oluşturdukları sahte içerikleri ve kampanyaları, yine kendi oluşturdukları sahte haber sitelerinde yayınlıyorlar. CNN, Milliyet gibi bilinen haber sitelerinin sahte versiyonlarını üretiliyor. Bir haber sitesini ziyaret ederken, adres uzantısının gerçek olup olmadığına dikkat edin; bu şekilde sahte siteleri ayırt edebilirsiniz.
BOTAŞ da vatandaşları uyardı
BOTAŞ’ın resmi internet sitesinde bu dolandırıcılıklara karşı bir kamuoyu duyurusu yayınlandı.
Dolandırıcıların iş ortağı Facebook, sorumluluk almamakta ısrar ediyor
Facebook dolandırıcıları engelleme konusunda adım atmıyor. Daha önce bir çok Instagram’ı taklit eden hesap, Instagram kullanıcılarını hacklemiş, ve hackledikleri kişileri taklit edreek “FOREX yatırımı” bahanesiyle kullanıcıları dolandırmıştı. Instagram’ın bu dolandırıcılığa karşı adım atması 2 yıl sürmüştü. Şu anki senaryoda ise, Facebook’un doğrudan dolandırıcıların iş ortağı gibi hareket ettiğini söylemek mümkün.
Google’ın oltalama yapan sayfaları tespit etme mekanizmasının politikası dar:
Google'ın oltalama sayfalarını belirleme sisteminde bir darlık söz konusu. Bu sistem, özellikle banka temalı sahte sayfaları tanımlamada etkili. Örneğin, bir bankayı taklit eden bir site oluşturulduğu an, Google’ın mekanizması otomatik olarak bu sayfanın sahte olduğunu anlıyor. Ancak, medya ve devletle ilgili web sitelerinde bu mekanizma çalışmıyor.
Phishing - Oltalama Yöntemi nedir?
Bu yöntemde dolandırıcılar, kurbanlarını yanıltarak onlardan kişisel bilgilerini, özellikle kullanıcı adlarını, şifrelerini, kredi kartı bilgilerini ve diğer hassas bilgilerini almaya çalışırlar. Bu yöntemde genellikle sahte e-postalar, sahte web siteleri veya sahte mesajlar kullanılır.
"Phishing" ya da Türkçede "Oltama Yöntemi", siber güvenlikte dolandırıcıların kişisel bilgilere erişmek için kullandığı bir yöntemdir. Bu saldırıda, genellikle güvenilir bir kuruluşu taklit eden e-postalar, sahte web siteleri veya mesajlar kullanılır. Kurbanlar, bu sahte iletişim araçlarından birini takip ederek bilgilerini girdiklerinde, dolandırıcılar bu bilgilere erişim sağlar. Örneğin, bir bankayı taklit eden bir e-posta alabilir ve sizden acil olarak şifrenizi güncellemenizi isteyebilir.
İnternet üzerinden yapılan dolandırıcılık faaliyetleri, sahte ürün satışı, oltalama, sahte hesaplar üzerinden yapılan para talepleri gibi pek çok şekilde gerçekleşebiliyor. Daha önce de Instagram’da hesapları hacklenen kişilerin hikayelerinden Forex yatırımı teşviği bahanesiyle dolandırıcılık gerçekleşmişti.
Dolandırıcıların güven uyandırmak için BOTAŞ gibi kamu kurumlarının isimlerini kullanması da ekonomik olarak zorlanan vatandaşa daha güzel bir geleceğin mümkün olduğunu söyleyerek duygularını hedef alması da yeni değil. Dolandırıcıların 6 Şubat depreminin hemen ardından AFAD’ın ismini kullanıp sahte internet sitelerinde bağış adı altında halkın güvenini ve vicdanını sömürmeye çalıştıkları örnekleri yaşayalı çok olmadı.
Reklamların kullanıcıları yönlendirdiği sitelerde ise BOTAŞ’ın resmi web sitesinin taklit edildiği görülüyor. Bu sitelerin bazıları oldukça sofistike bir şekilde tasarlanmış. Bazı sitelerde, parası istenen kullanıcılara yatırımları karşılığında ne kadar gelir elde edeceklerini belirten bir arayüz de mevcut:
Türkiye dolandırıcıları yakalayabilir mi?
Dolandırıcıların çoğunun yurt dışında bulunması, bu kişilerin bulunmasını zorlaştıracaktır.
Türkiye'de daha önce Çiftlik Bank ve Thodex gibi büyük çaplı sanal dolandırıcılıklara da tanık olduk. Bu nedenle işin hukuki boyutunu anlamak ayrıca önem teşkil ediyor. Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası verileceği öngörülüyor. Kanunun 158. maddesinde ise dolandırıcılık suçunun bilişim sistemleri yoluyla işlenmesi halinde nitelikli dolandırıcılık suçunun oluşacağı düzenleniyor. Nitelikli dolandırıcılık suçu için üç yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ögnörülmüş. Ancak bilişim sistemleri yoluyla, yani sanal ortamda, yapılan dolandırıcılık için özellikli bir durum daha var. Sanal dolandırıcılık halinde hapis cezasının alt sınırının dört yıldan, adli para cezasının miktarının ise suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamayacağı düzenlenmiş.
BOTAŞ dolandırıcılığına ilişkin tek özellikli mesele suçun bilişim sistemleri yoluyla işlenmesi de değil. Burada bir kamu kurumunun araç olarak kullanılması da dolandırıcılık suçunun nitelikli hallerinden birini oluşturuyor ve verilecek cezanın bu doğrultuda artırılması gerekiyor.
Dolandırıcılık suçu şikayete bağlı değildir. Bir başka deyişle, savcının soruşturmayı başlatması için mağdurların herhangi bir başvuruda bulunmasına gerek yok. BOTAŞ olayında olduğu gibi şüpheli bir durumun ortaya çıkması halinde savcı kendiliğinden soruşturmayı başlatabilir.
Bu tür dolandırıcılık girişimleri, insanları mağdur etmekle kalmıyor, güvenilir kurumların imajını da zedeliyor. Bu nedenle, hükümetler ve ilgili kurumlar, siber suçlarla mücadele etmek için daha sıkı önlemler almalı ve insanları bu tür suçlara karşı bilinçlendirmelidir. Ayrıca, Facebook ve benzeri platformların da benzer durumlarda sorumluluk taşıdığı ve daha fazla önlem alması gerektiği unutulmamalıdır.
